Er is een uitdrukking “Eerst Rome zien en dan sterven”; eigenlijk is het afkomstig uit het Italiaans, maar dan als “Vedi Napoli e poi muori” (eerst Napels zien en dan sterven), bekend geworden door Goethe in zijn boek “Italienische Reise”. En taalkundigen zouden zelfs kunnen inbrengen dat er in het Italiaans een woordspeling wordt gebruikt: Muori zelf is een plaats in Italië, dus er zou ook kunnen staan “eerst Napels zien en dan Muori”. Indachtig een andere Duitser, genaamd Reinhard Mey, die in zijn liedje “Mein Testament” zegt dat hij weliswaar zijn testament opschrijft maar dat hij hoopt dat het nog niet zijn laatste wil is, gaan we er vanuit dat het nog wel een paar decennia zal duren vooraleer die voorspelling uitkomt.

Goed, we kozen er na Sulmona voor om ook deze keer de Apenijnen te doorkruisen over een snelweg en dus geen “binnendoor” weggetjes. We kwamen daarom na 2 uur rijden en nog net vóór de middag aan op de camperplaats in één van de buitenwijken van Rome, waar de trein, annex tram naar het Centraal Station voor de deur stopt. Inmiddels zijn we al aardig gewend geraakt aan het chaotisch verkeersgedrag van de Italianen en op de keper beschouwt valt het ook nog wel mee. Oké, ze parkeren dubbel, zelfs drievoudig, maken met het grootste gemak op de weg er een gefingeerde rijstrook bij, maar zijn daar en tegen heel galant (zodra je als voetganger wilt oversteken bij een zebrapad en een voet op de straat zet stoppen ze voor je), letten voortdurend op wat de andere weggebruikers doen en anticiperen daar op. En oh ja, als je als automobilist op een kruispunt wilt oversteken of rechts wilt invoegen, wapper je gewoon even met je handje uit het raam, en hupsakee, er komt ruimte. Het kostte dan ook weinig moeite om de circa 5 kilometer door de buitenwijken van Rome naar de camperplaats te rijden, maar je moet wel ook op wapperende handjes van de Romeinen letten.

Vooraf hadden we al besloten om een zogenaamde Roma Pass aan te schaffen, waarmee je 72 uur lang gebruik kunt maken van het openbaar vervoer (tram, trein, metro en bus), gratis toegang en voorrang hebt tot twee musea of archeologische sites naar keuze en bij de overige korting krijgt. Vandaag moet we echter zonder doen, want we blijven hier na vandaag nog drie dagen.

Maar een middag is tijd genoeg om de Trevi-Fontein aan te doen. Helaas troffen we het niet: hij werd schoongemaakt en was dus niet in werking. Ondanks dat zag het er zwart van de toeristen. Een paar dagen later hebben we de fontein nog een keer bezocht omdat we hoorden dat hij inmiddels was schoongemaakt en weer in werking was. Nu dus wel een foto van een werkende Trevi Fontein.

Op onze omzwervingen kwamen we ook langs het voormalige paleis van Paus Paulus VI, nu in gebruik als Presidentieel Paleis. Het is nu het grootste onderkomen van een president (de Italiaanse dus) ter wereld. Zelfs het Witte Huis in de VS is kleiner!

Vervolgens kwamen we door een wirwar van kleine straatjes in het historisch centrum bij het Panthéon. Het huidige Panthéon werd gebouwd tussen 118 en 128 n. Chr. En verving een eerdere tempel die door brand was verwoest. In de 7^e eeuw werd de Tempel voor alle goden (de betekenis van Panthéon), omgevormd tot kerk. De perfect ronde koepel van gegoten cement is na tweeduizend jaar nog steeds ongeschonden! De muren zijn onderaan de koepel maar liefst 6 meter dik. De enige lichtinval komt van boven, van het “open oog”, de ronde opening in de top van de koepel. De vloer heeft een ingenieus Romeins afwateringssysteem, dat nog steeds in tact is. In deze kerk zijn de koningen van Italië begraven.

Opvallend is dat overal daar waar veel toeristen komen ook de beveiliging door gewapende carabinieri zichtbaar aanwezig is. We hebben ze ondertussen heel vaak gezien, altijd met zijn tweeën en vol bewapend met karabijn en pistool.

De volgende dag waren we al vroeg uit de veren. Want vandaag staat het Vaticaan op ons programma en, als we de berichten mogen geloven, samen met nog zo’n 25.000 anderen. Met de trein en metro naar de Sint Pieter en op zo’n 500 m daar vandaan werden we aangehouden door een vriendelijke jongeman die ons wilde overhalen om met een gids het Vaticaan en zijn Musea te bezoeken. Normaal doen we dat niet en gaan we liever op eigen houtje, maar hij wees ons op de mogelijkheid om daarmee de rijen te ontwijken. Inmiddels konden we de rij voor de Sint-Pieter al waarnemen en hij vertelde ons op basis van de huidige rij dat we al minstens drie uur in de rij zouden staan. Voor € 35,- per persoon kregen we een engelstalige gids en een rondleiding van 3,5 uur. We hebben het aanbod aangenomen want om drie uur in de rij staan wachten bij meer dan 30 graden in de volle zon (je moet nog het hele Sint-Pieter-plein over) is niet echt een uitdagend vooruitzicht. En inderdaad waren we na zo’n 20 min. binnen.

Vaticaans Museum

Ja, het rijke roomse leven! Het Vaticaans Museum is het rijkste, grootste en meest indrukwekkendste museum ter wereld. Er zijn ruim 1.400 zalen vol schilderijen, Griekse en Romeinse beeldhouwwerken en Egyptische en Etruskische kunst. Alleen al in dit museum hebben we twee uren rondgelopen.

Sixtijnse kapel.


Op de plaats van de Sixtijnse Kapel stond eerder al een oudere kapel. Deze Capella Maggiore (Grote Kapel) werd waarschijnlijk in 1368 gebouwd, maar was onder het bewind van paus Sixtus IV (1471-1484) vervallen tot een ruïne. Sixtus liet daarom een nieuwe pauselijke hofkapel bouwen voor hem en zijn gevolg van tweehonderd personen.De bouw van de Sixtijnse Kapel, vernoemd naar paus Sixtus IV, begon in 1473 en werd voltooid in 1481. De bekende Renaissancearchitect Baccio Pontelli ontwierp de kapel en het werd gebouwd onder toezicht van Giovannino de Dolci. Tijdens de bouw werden de maten van de oudere Capalla Maggiore aangehouden, die in 1473 was gesloopt. De eerste mis in de Sixtijnse Kapel vond plaats op 9 augustus 1483 ter ere van de Tenhemelopneming van Maria.

Beroemde Renaissancekunstenaars als Botticelli, Ghirlandaio en Perugino decoreerden de kapel al tijdens de bouw met schilderijen. In 1508 kreeg Michelangelo (1475-1564) de opdracht van paus Julius II (1503-1513) om het plafond van de Sixtijnse Kapel te decoreren. Michelangelo begon op 10 mei 1508 aan de enorme klus van het beschilderen van het plafond van vijfhonderd vierkante meter. Op 31 oktober 1512 werden de wereldberoemde fresco’s ingewijd door Julius II met de vespers, het katholieke avondgebied.

Sinds de voltooiing van de bouw fungeert de Sixtijnse Kapel als pauselijke hofkapel. Het is ook de plaats waar het conclaaf van het College van Kardinalen om een nieuwe paus te kiezen wordt gehouden. Het linker deurtje in de westwand van de kapel leidt naar de pauselijke sacristie, die ook wel de Kamer der Tranen (=Stanza delle lacrime) genoemd wordt. Het is de ruimte waar een nieuw gekozen paus zijn nieuwe witte gewaad aangemeten krijgt. Achter deze sacristie bevindt zich een trap waarmee de pausen onopvallend de Sint-Pieter konden bereiken.Tegenwoordig trekt de kapel zo’n vijf miljoen bezoekers per jaar, soms wel 30.000 per dag. Het condens van al deze toeristen heeft een grote invloed op de staat van de fresco’s, die snel aftakelen. Volgens museumdirecteur Antonio Paolucci zal er in de toekomst misschien een limiet aan het aantal bezoekers gesteld moeten worden.

De kapel is kleiner dan je zou verwachten, maar het schilderwerk is indrukwekkend. En wie kent niet de foto’s en posters van de twee handen welke een fragment zijn uit het schilderij van Michelangelo.

Sint-Pieter

De Basilica de San Petro, zoals de kerk officieel heet, is gebouwd op de graftombe van de apostel Petrus en is de grootste kerk ter wereld. Vanaf de vloer tot de top van de koepel is hij 138 meter hoog en daarmee driemaal zo hoog als het Collosseum. Hij is wel veel jonger want pas in 1506 werd de opdracht tot de bouw van de basiliek gegeven door Paus Julius II; aan de bouw van deze basiliek werkten ook vele kunstenaars mee, onder andere wederom Michelangelo. Heel opmerkelijk is dat zijn beeld, de Pietà in de eerste kapel rechts, het enige beelhouwwerk is dat door Michelangelo is gesigneerd. Hij deed dat omdat niemand wilde geloven dat zoiets meesterlijks mooi door een zo jonge kunstenaar was gemaakt; Michelangelo was 23 jaar oud toen hij het beeld in opdracht van kardinaal Jean Biheres de Lagraulas in 1498 maakte voor diens graftombe.

In de crypte van de basiliek kun je dus de graftombe van Petrus zien en daar liggen ook de voorgaande pausen begraven. Ook de crypte hebben we bezocht.

Vanaf het Sint Pieterplein zijn we wandelend door het middeleeuwse Rome weer naar het Centraal Station gewandeld. Te voet merk je echt dat Rome op zeven heuvels is gebouwd: je blijft voortdurende klimmen en dalen.

Het Oude Rome.

De tweede dag stond volledig in het teken van het oude Rome. Als eerste stapten we het Colosseum binnen, de arena die werd gebouwd tussen 72 en 80 n. Chr. en het grootste amfitheater van de Romeinen was. Er konden 55.000 toeschouwers in. Waarschijnlijk ontleent het zijn huidige naam aan het ruim 35 meter hoge beeld, de Colossus van Nero, dat naast het amfitheater stond en niet op de afmetingen van het gebouw, wat men ook vaak beweert. Het elliptische grondvlak meet (over de assen gemeten) 188 bij 156 meter, heeft een omtrek van 527 m. De hoogte van de gevel is 48,50 meter. De buitenmuur heeft drie rijen van 80 bogen, die telkens gescheiden worden door halfzuilen, beneden met Dorische, in het midden met Ionische en boven met Korinthische kapitelen. Ook de bovenverdieping (die merendeels gesloten is) heeft Korinthische pilasters. Er waren 76 ingangen die genummerd waren met Romeinse cijfers (boven de ingangen XXIII-LIV zijn de nummers nog zichtbaar). Boven één van de ingangen is een plattegrond zichtbaar van de stad Jerusalem, aangebracht rond 1700.

In het Colosseum vonden Gladiator-gevechten plaats. Soms ook werden in de arena doodvonnissen voltrokken waarbij mensen (altijd niet-romeinen) door wilde dieren werden verscheurd . De laatste gladiator-gevechten vonden plaats in 404 nadat het Christendom als staatsgodsdienst was ingevoerd door keizer Honorius. De laatste voorstelling vond in 523 plaats. Historici schatten het aantal mensen dat in het Colosseum ter dood is gebracht tussen de 300.000 en 500.000.

Tegenover het Colosseum staat de Triomfboog van Titus, ter herinnering van de inname van Jerusalem door de Romeinen in 80 n. Chr. De reliëfs aan de binnenzijde van de boog laten de relikwieën van de Tempel van Jerusalem zien. Buiten op de Triomfboog staat de intocht in Rome waarbij de schatten van de Tempel worden meegevoerd. Jarenlang is deze boog een schande geweest voor het Joodse volk. Nu behoort het tot één van de mooiste ruïnes van het Forum.

Forum Romanum

Het marktplein van Rome was hèt centrum van de oude Republiek vanaf de zesde eeuw vóór Christus; hier vergaderde de senaat en hielden politici hun toespraken. Handelaars deden er zaken, priesters brachten er hun offers, mensen deden er hun inkopen en bespraken actuele zaken. Kortom, een marktplein zoals het hoort. Toen de macht van het Romeinse Rijk afnam en uiteindelijk het wets-romeinse rijk verviel (6^e eeuw na chr.), verviel ook het forum. Boeren lieten er nu hun koeien grazen. De schitterende marmeren tempels werden geplunderd en in de middeleeuwen kwamen de metselaars en andere bouwlieden hun materialen hier halen. Kortom, heel het oude Forum Romanum viel ten prooi aan plunderaars, voor zover het al niet bedolven was onder zand en afval. In de 19^e eeuw is men met het opgraven van het Forum Romana begonnen. We kunnen nog wel iets van de oude luister terug vinden in de restanten. Vooral de immens grote tempels vallen op.

Als Noord-Europeaan moet je jezelf hier wel heel nietig voelen. Wij sloegen mekaar hier nog de koppen in en toevallig vandaag stond er een vondst in Lent in de krant waarop op een kommetje ter grootte van een vingerhoed de eerste krassen in de vorm van tekens die op letters lijken is gevonden, afkomstig uit de 1^e eeuw v. Chr. In Rome zie je dan al hele verhalen op pilaren staan en werd er op scholen schrijven geleerd!

Naast het Forum Romanum ligt de heuvel Palantino. Op deze heuvel heeft Romulus de eerste paalwoning gebouwd en tijdens de Republiek en daarna woonde de elite van Rome op deze heuvel. Er hebben prachtige paleizen gestaan en de restanten daarvan zie ju nu nog.

Na een engelse lunch (fish and chips) in een engelse kroeg met italiaanse cappuccino zijn we de Joodse wijk (het ghetto ebrei) ingelopen; aan de buitenkant zie je het niet maar het valt pas op als je naar de menukaarten van de verschillende trattoria kijkt. Daarop treft je voortdurend het woord “kosher” aan en soms de term Ebrei (hebreeuws). Je bent dan dus duidelijk in de Joodse wijk. Ook opvallend: de wijze waarop gebouwen uit de Republiek, dus meer dan 2000 jaar oud, in de 18 tot 21^e eeuwse bebouwing zijn geïntegreerd.

De volgende dag stond (na nog even naar de werkende Trevi-fontein te zijn geweest) een bezoek aan de P.C. Hooftstraat van Rome, de Via dei Condotti, op het programma. Deze straat is bij uitstek in trek bij mensen die een paar slordige Euro’s hebben te besteden. Heel ingetogen staan de namen van grote modehuizen op de gevels: Hermès, Gucci, Armani, Prada, Burberry, Ferragamo en Valentino. En overal wordt de deur netjes voor je geopend mocht je naar binnen willen. We hebben wat trippelende dames met geschoren hondjes uit een winkel zien komen. Deze straat en de Via del Corso, van een iets mindere grandeur, komt uit op het Piazza del Popolo (het Plein van het Volk) en het grootste plein van Rome, waar je zonder blikken of blozen een rekening van € 15,- voor twee cappuccino wordt gepresenteerd. De elite zit daar onder een luifel op het terrasje, het gewone volk op de trappen van de kerk Santa Maria del Popolo, een kerk die in de 11^eeeuw is gebouwd op het graf van Keizer Nero. Voorheen stond op het graf van deze door de Romeinen gehate keizer – hij zou tijdens de grote brand van Rome in juli 64 AD te laks hebben gereageerd voor eigen gewin – een walnotenboom waarin volgens de legende kwade geesten huisden in de vorm van kraaien. Wij denken echter dat nog geen 10% van de mensen op de trappen hiervan op de hoogte is.

Wij hadden net daarvoor in een van de zijstraatjes een lekkere lunch genoten voor een prijs ver onder die van de cappuccino op de Piazza del Popolo.

Van daaruit zijn we weer langzaam naar de metro gelopen langs (en via) de kerk de Trinità del Monti, afdalend over de Spaanse trappen naar het Piazza Barberini en vandaar terug naar de camperplaats. Morgen verlaten we Rome weer en gaan we naar Toscane.

Aanvullende 414 foto’s staan op Flickr in Album Puglia-04.