Om niet weer een uur of 5 meanderend door de Apenijnen te toeren kozen we er voor om deze keer ruim 180 km snelweg te rijden, op weg naar de camping Fortuna Village in Pompeii, gelegen recht tegenover de opgravingen van die antieke stad, waar we al rond het middaguur aankwamen. Tijd genoeg om ons rustig te installeren en op zoek te gaan naar entreekaartjes voor de dag van morgen. Een dag die geheel in het teken zou staan van het antieke Pompeii en daarom, voor de liefhebbers, een stukje geschiedenis.

Duizenden onder as bedolven.

Op 24 augustus 79 n. Chr. barstte de hel los boven Pompeii. De nabij gelegen vulkaan Vesuvius kwam met een donderend geraas tot uitbarsting. Veel inwoners van de 20.000 zielen tellende stad probeerden te vluchten, maar velen werden ingehaald door de zogenaamde pyroclastische golf of probeerden op het allerlaatste moment nog dekking te zoeken in kelders, onder trappen en onder andere beschutting. Het hielp niet, want aan die golf van half vloeibare lava, gas en as is bijna geen ontkomen aan. Zo stierven in het huis van een zekere Quintus Poppaeus 10 slaven op weg naar de tweede verdieping en hun leider hield een bronzen lantaarn vast. In een gebouw waar wijn werd verhandeld, scholen 34 mensen, ze hadden brood en fruit bij zich om het eind van de uitbarsting af te wachten. In een villa buiten de stad stierven 18 volwassenen en 2 kinderen in een kelder. De meester van het huis, stierf buiten met de zilveren sleutel in zijn hand. Hij was op weg naar de akkers, samen met een rentmeester die geld en andere kostbaarheden droeg. Al snel werden ze bedolven onder een dikke laag as. De asregen en uitbarsting duurde nog tot de volgende dag. Toen na weken de situatie weer een beetje veilig was, keerde een deel van de gevluchte inwoners terug maar trof een kale vlakte aan. Pompeii was bedolven onder een 8 meter dikke as- en lava-laag. De stad was in twee dagen van de aardbodem verdwenen en onder die 8 meter dikke laag was de tijd stilgezet. Daardoor bleef alles in goede staat en is het leven van de Pompejanen nu nog goed te achterhalen. Overal hingen de schilderijen nog aan de muur, en stonden de fruitmanden nog op tafel. Planten die werden gevonden konden gedetermineerd worden. Een enkeling had bij de uitbarsting nog de tijd gevonden om al zijn zilverwerk, in totaal ruim 5 kilo, in het toilet te gooien met de bedoeling om dat later weer te kunnen ophalen en dat kwam nu terecht. Er is geen beter voorbeeld om de Romeinse cultuur te reconstrueren dan in Pompeii.

De stad.

Pompeii was een echte handelsstad als schakel in het handelsverkeer en werd bewoond door tientallen ambachtslieden – onder andere metaalbewerkers, pottenbakkers en glasblazers. Er waren nog enkele sporen van andere culturen, maar de Romeinse gewoonten hadden de overhand. Naast een heleboel andere faciliteiten bezat Pompeii een groot amfitheater voor gladiatorengevechten. Dit amphitheater was gebouwd door een Romeinse speculant en kon 20.000 toeschouwers bevatten.

In twee andere theaters kon iedereen vermaakt worden door toneelstukken en muziek, ook waren er zo'n 100 kroegen en tavernes waar iedereen zijn dorst kon komen lessen. Pompeii bezat drie badhuizen. (Een vierde was in aanbouw) Verder had Pompeii minstens 10 tempels en – vlakbij het grote forum – een grote basilica.

Een 40 km lang stenen aquaduct voorzag bijna de hele stad van water wat nodig was voor de fonteinen en de thermae, de hete baden, die een centrale plaats van het Romeinse sociale leven innamen. Er waren ook enkele putten ter aanvulling op het aquaduct. Er stonden meer dan 12 watertorens verspreid over de stad die als opslag dienden voor het water. Door de druk, opgewekt door de lange afdaling vanuit de bergen, kon het water via loden pijpen worden opgepompt naar de top van de watertorens die ongeveer 6 meter hoog waren. Doordat het water vanaf die hoogte weer door kleinere pijpen werd geperst konden de fonteinen in de stad spuiten.

De Pompejaanse straten waren geplaveid met vulkanisch gesteente waarin de karrensporen in de loop der eeuwen waren uitgesleten. Langs de straten liepen goten voor afvalwater en het overschot van het regenwater; en voor het geval het water daar te hoog stond om doorheen te lopen waren op markante punten stapstenen op het plaveisel gelegd zodat voetgangers het pad aan beide zijden van de weg zonder natte voeten konden bereiken.

En heel bijzonder: over het pad voor de voetgangers liep een gesloten waterleiding van loden pijpen die op vele plaatsen in de stad op bronnen en fonteinen uitkwamen waar mens en dier van konden drinken.

De woningen waren zeer verschillend, van mooie gedecoreerde huizen met vele vertrekken en binnenplaatsjes, tot simpele appartementen en kleine kamertjes achter werkplaatsen.

De opgravingen.

De eerste opgravingen vonden al plaats kort nadat de ramp zich had voltrokken. Zij die aan de uitbarsting waren ontkomen gingen op zoek naar hun bezittingen en begonnen te graven. Sommigen lukten het om bij hun huis te komen en kostbaarheden terug mee te nemen, maar anderen stierven in die pogingen omdat bij hun opgravingen giftig gas vrijkwam of tunnels instortten. Kort daarna raakte Pompeii in het vergeetboek.

Eerst in het begin van de 18e eeuw werden weer pogingen ondernomen om kostbaarheden naar boven te halen. Veel minder dan plunderingen waren deze opgravingen echter niet. Echt serieus werd het pas eind 19e eeuw opgepakt door Giuseppe Fiorelli onder de bescherming van Koning Emmanuelle II.Fiorelli's benadering was er een met discipline en ordelijkheid. Eerst liet hij al het puin wat zich de afgelopen jaren had opgehoopt opruimen, en liet hij een afvoer voor regenwater aanleggen. Nadat hij wist waar de buitenste stadsmuren lagen begon hij alles op een kaart in te delen in zones en wijken, waarbij hij alle huizen en gebouwen aangaf en alles een logische nummering kreeg. Bij ieder huis wat werd blootgelegd schreef hij op hoe alles eruit zag en waar het huis precies stond. Alles wat werd gevonden, dat heel kostbaar was werd overgebracht naar een musea of een speciale opslagplaats.

Zo kwam stukje voor stukje de oude stad weer naar boven en kreeg opnieuw leven. Omdat de steden en villa's bijna helemaal heel waren bedolven, konden ze bijna ook helemaal heel weer worden blootgelegd. Fiorelli demonstreerde de mogelijkheden rond het opgraven en zijn voorbeeld werd door andere archeologen opgevolgd. Delichamen die bedolven waren door de as zijn als holtes overgebleven omdat de lichamen zelf door de tijd compleet zijn vergaan. Deze holtes zijn later door archeologen opgevuld met afgietsels waardoor we ze nu als complete lichamen kunnen zien. We zien mannen, vrouwen en kinderen, vaak in een tegen de asregen beschermende houding.

De opgravingen geven niet alleen een mooi beeld van een oude stad, maar ook een dramatisch beeld van alle skeletten en lichamen die werden gevonden. De archeologen groeven niet alleen huizen en relikwieën op, maar men vond er ook een eettafel met eieren en vis; in potten waarin vlees was bewaard werden nog stukjes bot gevonden. In winkels werden verdroogde uien, bonen, olijven en vijgen gevonden. Ook in de gewone huizen werden sieraden, cosmetica, parfum, bronzen spiegels, ivoren kammen en gelukshangertjes gevonden in de vertrekken waar ze als laatste waren gebruikt. Dankzij die opgravingen is een schat aan voorwerpen bewaard gebleven.

Op de foto een volledig verkoold brood uit 79 n. Chr.

Wij hebben ruim 5 uren in het opgegraven Pompeii rond gelopen. Al om 9 uur 's morgens liepen wij de ingang in en waren wij één van de eersten, waardoor we aan het begin nog geen last hadden van de busladingen toeristen die dagelijks daar worden afgezet. Tegen de middag begon het aardig druk worden, maar de lokatie is zo groot dat je er niet snel last van hebt. Per slot van rekening zijn 20.000 toeristen net zo veel als bewoners in Pompeii ten tijde van de uitbarsting.

Toen de ene ruïne erg op de vorige ging lijken hielden we onze rondgang door Pompeii voor gezien en liepen we terug naar onze camper om in de schaduw van een koel drankje te genieten; de temperatuur was inmiddels opgelopen naar zo'n 30 gr. C. Morgen maken we Napels onveilig.

De aanvullende foto's staan op Flickr inhet Album Puglia-02