Op 21 augustus hebben we Oradour sur Glanes bezocht. Omdat het hier geen feestelijk vakantiebezoek betreft, hebben we er een apart reisverslag van gemaakt. Het heeft een onuitwisbare indruk op ons gemaakt.

Oradour sur Glanes, verder kortheidshalve Oradour genoemd, is een klein welvarend dorpje in de Limousin, zo'n 15 km ten westen van Limoges. Het oorlogsgeweld in de Tweede Wereldoorlog is hoofdzakelijk aan Oradour voorbijgetrokken. Af en toe kwam er een verdwaalde Duitser met de tram van Limoges in het dorp, waar ook drie joodse gezinnen onderdak hadden gevonden en die zich daar schuil hielden. Deze betrekkelijke vrede zou op zaterdag, 10 juni 1944, drie dagen na de invasie van de geallieerden op de stranden van Normandië wreed worden verstoord.

Vlakbij Oradour had het eerste regiment 'Der Führer' van de 2. SS-Panzer-Division "Das Reich" zijn kamp opgeslagen op weg naar Normandië. Het legeronderdeel stond onder bevel van generaal Lammerding (linkerfoto) majoor Diekmann (foto rechtsboven), kapitein Kahn en luitenant Barth (foto rechtsonder). Ook maakten 13 soldaten uit de Franse Elzas deel uit van het onderdeel, de zgn Malgré-nous.

Zij kregen van hogerhand het bevel om Oradour te vernietigen; deze opdracht was voor die eenheid geen vreemde. In de eerste oorlogsjaren hebben zij tientallen dorpen in de Oekraïne met de grond gelijk gemaakt. Men dacht eerst dat het een vergeldingsactie was van de executie door het Franse verzet van een SS-kapitein in Oradour-sur-Vayres, een dorpje dat 25 km ten zuiden ligt van ons Oradour. Later is uit marsorders en andere stukken gebleken dat de actie in Oradour al ruim voordien als zodanig was gepland.

Om 13.30 uur reed het regiment zowel vanuit het westen als vanuit het oosten de enige toegangsweg naar Oradour op en omsingelden ze het dorp. Huis voor huis werd doorzocht en de bewoners werden gesommeerd om zich naar het marktplein (foto hieronder) te begeven voor een identiteitscontrole. Van de ruim 1300 inwoners waren er op de zaterdagmiddag 649 aanwezig.

Foto: Het maktplein rond 1925

Rond half drie waren alle aanwezigen op het marktplein verzameld. Om 15.00 uur werden de mannen en oudere jongens van de groep gescheiden. De Duitsers zetten de vrouwen en overige kinderen in beweging naar de kerk. Toen alle vrouwen en kinderen in de kerk waren werd middenin een grote kist geplaatst waaraan een aantal draden werden bevestigd; die draden liepen door de deur naar buiten en de Duitsers maakten de deur dicht. Inmiddels waren de mannen en oudere jongens in zes groepen verdeeld en elke groep werd naar een verschillende plaats gebracht. Elke plaats was omringd door muren zonder ramen en met slechts één enkele toegangsdeur. In die deur werden machinegeweren opgesteld.

Klokslag vier uur klonk een signaal. Daarop werd de kist in de kerk tot ontploffing gebracht (er zaten granaten en rook-granaten in) en vuurden de machinegeweren hun salvo's af. Net tevoren wist een vrouw, Maguerite Rouffanche, uit de kerk te ontsnappen door uit een raam te klimmen en op die manier aan de afslachting te ontkomen. Vijf mannen, allemaal uit de groep die in de schuur van Laundry waren opgesloten, wisten ook aan de moordpartij te ontkomen door zich voor dood te houden onder de lichamen van hun vermoorde dorpsgenoten.

Na deze daden plunderden de Duitses het dorp en staken ze het vervolgens in brand, waarna nog slechts de muren van de huizen en schuren overeind stonden. De houten daken en vloeren waren volledig in rook opgegaan.

Foto: het marktplein nu

Na de bevrijding in september 1944 heeft generaal De Gaulle een bezoek aan het verwoeste Oradour sur Glanes gebracht en gelastte hij dat het verwoeste dorp een monument zou worden zodat de mensheid nooit zou vergeten wat hier gebeurd was. Dit dorp staat nu bekend als "village martyr", het martelaarsdorp. Het leed van de overlevenden was echter nog niet geleden. Tot 1953 leefden ze in zelfgebouwde noodonderkomens; in dat jaar werd van hogerhand besloten om naast het verwoeste dorp een nieuw Oradour sur Glanes te bouwen en kon met de wederopbouw worden begonnen.

Hoe liep het af met de soldaten die al dit onheil hebben aangericht? De generaal Lammerding werd door een Frans tribunaal ter dood veroordeeld, maar hij woonde na de oorlog in Duitsland, werd nooit uitgeleverd en stierf in 1971. Majoor Diekmann sneuvelde op 29 juni 1944 in Normandië en luitenant Barth leefde tot 1983 in Oost-Duitsland. In dat jaar werd hij in Berlijn wegens oorlogsmisdaden veroordeeld tot levenslang; hij stierf in 2007 op 91-jarige leeftijd. De 13 Malgré-nous werden veroordeeld tot twaalf jaar dwangarbeid. In 1953 echter nam het Franse parlement op verzoek van de afgevaardigden uit de Elzas een wet aan die de uitvoering van die laatste straffen opschortte. Toen dit bericht Oradour sur Glanes bereikte, leverde de burgemeester zijn onderscheiding Légion d'Honneur in en verbrak Oradour alle betrekkingen met de hogere overheid. Parlementsleden waren niet welkom bij de herdenkingen op de 10 juni en als ze wel kwamen werden ze het dorp uit geschopt. Pas na 17 jaar zijn de betrekkingen weer genormaliseerd.

De overige foto's staan zoals gebruikelijk op Flickr in de serie Zuid-West Europa, album 2017-2.